فیروزه کوبی یکی از از صنایع دستی ارزشمند ایران است که در حال حاضر مهم ترین مرکز ساخت آن شهر اصفهان است. کمتر کسی وجود دارد که ظروف فیروزه کوبی را در فروشگاه های صنایع دستی مشاهده نکرده باشد اما همه مردم از پیشینه تاریخی آن اطلاعی ندارند. در این مقاله به تاریخچه فیروزه کوبی می‌پردازیم.
فیروزه کوبی در دکوراسیون داخلی منزل
تاریخچه فیروزه کوبی
هنر فیروزه کوبی یکی از هنر های نوین است که قدمت آن به ۷۰ سال پیش باز می گردد. حدود ۷۰ سال پیش استاد یوسف حکمیان در شهر مشهد این هنر را پایه گذاری کرد. پس از آن حاج داداش در حدود ۲۰ سال بعد در شهر اصفهان به ترویج هنر فیروزه کوبی و اجرای آن در این شهر پرداخت.
امروزه یکی از مهمترین پایگاه های اجرای فیروزه کوبی شهر اصفهان است و در این شهر هنرمندان و استادکاران بسیاری کارگاه‌های فیروزه را برپا داشته اند.
در مورد تاریخچه فیروزه کوبی باید بگویی قدمت فیروزه کوبی چندان طولانی نیست اما به دلیل استفاده از سنگ ارزشمند فیروزه و زیبایی طراحی آن ارزش بالایی دارد.ساخت ظروف فیروزه کوبی شده طی سه مرحله زرگری، فیروزه کوبی و پرداخت کاری انجام می شود.
آشنایی با فیروزه کوبی
این هنر با استفاده از سنگ فیروزه مرغوب نیشابور بر روی فلزاتی مانند مس، نقره و برنز پیاده سازی می شود. قطعات سنگ فیروزه که در اندازه های ریز و کوچک هستند و کاربرد خاص دیگری ندارند در هنر فیروزه کاری استفاده می شوند.
همانگونه که از نامش پیداست قطعات کوچک فیروزه در در اندازه های تقریباً یکسان به صورت منظم و در کنار هم با استفاده از چسب فیروزه کوبی بر روی ظروف و اشیای مختلف قرار می گیرد.
در ابتدا تنها از فیروزه در ساخت بدلیجات و زیور آلات مانند گردنبند، دستبند و انگشتر استفاده می شد اما پس از پیدایش هنر فیروزکوبی هنرمندان آن با اقدامات خلاقانه این هنر را گسترش دادند.
ظروفی که در فیروزه کوبی استفاده می شود در طرح ها و مدل های مختلف ساخته و پرداخته می شوند و سپس قطعات فیروزه بر روی آنها قرار می گیرد. هر چقدر تعداد سنگ ها بیشتر و فاصله بین آنها کمتر باشد هنر دستی به دست آمده ارزشمند تر می باشد زیرا بسیار پرکار و منظم خواهد بود.
مراحل ساخت ظروف فیروزه کوبی
ساخت ظروف فیروزه در سه مرحله انجام می شود که به اختصار به آن ها می پردازیم:
- زرگری: مرحله اول مرحله زرگری است که در این مرحله ظرف مورد نظر که معمولاً از جنس برنج، مس، نقره و یا برنز است ساخته و صیقلی می شود. استاد فیروزه کوب قسمت های مختلف بدنه ظرف را طی مراحل مختلفی از نظر ضخامت یکسان می نماید به گونه‌ای که فلز دچار آسیب‌دیدگی نگردد. این عمل بر اساس اندازه ظرف باید به درستی انجام شود و ظروف بزرگتر برای داشتن استقامت بالا تر ضخیم تر در نظر گرفته شوند.
- فیروزه کوبی: مرحله دوم که سنگ های فیروزه با اندازه های یکسان توسط استاد فیروزه کوب انتخاب می‌شوند و با دقت در کنار هم قرار می گیرند. در این مرحله باید تا حد امکان فاصله بین سنگ ها بسیار کم شود تا ارزش هنری کار حفظ شود. سنگ های فیروزه ای با استفاده از چسب فیروزه کوبی یا چسب گردویی که مانند لاک تیره رنگ است بر روی ظرف چسبانده می شود. در این مرحله اضافات سنگ ها صیقل داده شده و رنگ اصلی فیروزه نمایان می شود.
- پرداخت کاری: در مرحله پرداخت سطح صیقل داده شده ظرف فیروزه کوبی پولیش زده می شود تا شفافیت و درخشندگی چشم نوازی پیدا کند. در این مرحله بر روی ظروف پلی استر قرار می‌گیرد که از آسیب‌های احتمالی جلوگیری نموده و همچنین قطعات فیروزه از بدنه ظرف جدا نشود
فیروزه کوبی
کاربرد ظروف فیروزه کوبی
ظروف فیروزه کوبی شده معمولاً بیشتر کاربرد هنری و تزئینی دارد. در مکان های مختلف و دکوراسیون محیط ها با کاربری گوناگون از ظروف فیروزه کوبی استفاده می شود.
کاسه و بشقاب فیروزه کوبی علاوه بر کاربرد تزیینی برای سرویس آجیل نیز استفاده می شود.
گلدان فیروزه کوبی که در مدل ها و طرح های گوناگونی ساخته می شود نیز می تواند برای قرار دادن گل های طبیعی و مصنوعی استفاده شود.
شیرینی خوری، آجیل خوری، گز خوری، سنگاب فیروزه کوبی شده، کشکول، سنبلدان فیروزه و … همگی ساخته شده توسط این هنر است که شهرت جهانی دارد. ظروف فیروزه کوبی به دلیل داشتن ارزش مادی و معنوی بسیار معمولاً به صورت شناسنامه دار تهیه می شوند و دارای کارت ضمانت کالا می باشد.
